Barok Dönem ve Caravaggio

MİCHELANGELO MERİSİ DA CARAVAGGİO HAYATI VE ESERLERİ

        Barok resim sanatının doğuşu Michelangelo Merisi da Caravaggio’yla yani Caravaggio’lu Michelangelo ile başlar. İtalyalı ressam koyu renkleri sıklıkla kullanmış ve hayatı da resimleri kadar karanlıktır. Sanatçı 29 Eylül 1571’de doğan sanatçı barok sanat akımının ilk temsilcisidir.

   Caravaggio, sıkıntılı bir çocukluk geçirmiş. 1575’li yıllarda Milano’da ailesiyle yaşayan sanatçı burada kara veba ile tanıştı. Bu salgından kendi kurtulduysa da büyükannesi, büyükbabası, amcası ve babasını kaybetti. Kardeşleri ve annesiyle birlikte kurtulmuş fakat ailesinin birçoğunu kaybetmiştir. Bu olay hem karakterine hem de dine ve hayata bakışını etkilemiştir. Sanatçının yaşadığı dönemlerde Roma, rahatlıkla suç işlenebilen ve her an ölüm tehlikesi ile karşılaşabileceğiniz bir yerdi. Caravaggio’da diğer ressamlar gibi bu sokakları mesken tutmuş ve hatta birçok olayda adı geçmiştir. Hırçın ve kuşkulu mizacı yüzünden, kısa hayatında dövüş ve kavgalarla anılmış ve hatta Bravi adında bir çetenin üyesi olduğu bilinmektedir. Bu grubun sloganı ise ‘’ Nec Spe Nec Metu!’’ yani ‘’Ümitsiz ve Korkusuzlar’’ diyorlardı kendilerine. Sokakta yaşayıp, bütün kötülüklerine şahit olan ve suç işlemekten, kiliseye karşı gelmekten çekinmeyen bu grubun üyesi olan sanatçı, eserlerinde sokak konularını çokça işlemiştir. [1]Resim sanatına yönelmesi 13-14 yaşlarında olduğu düşünülmektedir. Milano’da Peterzano’nun öğrencisi olmuştur. Peterzano ise ‘’Tiziano’nun öğrencisi’’ olarak biliniyordu. Caravaggio’nun eserlerinde iki sanatçının üslubu da görülmektedir. Roma da çalışırken Guiseppe Cesari’nin atölyesine girmeyi başaran ressam önemli işler yapmıştır. Bunlar, Genç Hasta Baccus ve Meyve Sepeti Tutan Çocuk adlı eserlerdir.

   Caravaggio, Barok sanatının öncülerinden olmuştur. En dikkat çeken buluş ise doğal olmayan ışık ve gölgeyi ustaca işleyebilmesidir. Bu sayede istediği figür üzerine dikkatleri çekip, ön planda tutabiliyor ve istediği yeri geri plana çekerek gizlemesine olanak sağlıyordu. Işık-gölge zıtlığının oluşturduğu dramatik ve gizemli atmosfer kompozisyonlarının ifade gücünü ve etkisini arttırmıştır. Sanatçı realist bir yaklaşımla eserlerini ortaya çıkarırken, dinsel ya da mitolojik konulu resimlerinde bile halk arasından modeller seçmiştir. Resimlerinde ışık ve gölgenin oluşturduğu keskin çizgilere üç boyutlu nesnelere hacim kazandırmış ve bir tiyatro sahnesi havası vererek istediği yeri aydınlatmıştır. Doğal ve gerçekçi olandan yana tavır göstermiş, kutsal kabul edilen kişileri bile günlük hayattan modeller kullanarak çizmiştir. [2]

Michelangelo Merisi da Caravaggio

                                                         ESERLERİ

 

    HİLEKARLAR (The Carsdsharps) 1594

   Barok dönemde yapılan bu eserde iki kumarbazın saf bir genci kandırmasını anlatıyor. Sol tarafta siyah giyimli gencin kartları beceriksizce tutması ustaca gösterilmiş, kıyafetleri ve duşuru diğer iki figürden farklı bir şekilde verilmiş. Diğer iki figür ise aşırı süslü giydirilmiş ancak bu onların gösteriş için çabaladığını gösterir. Ayakta duran elini üç gibi yapan figürün eldivenleri dikkat çekiyor. Eldivenlerin uçları sökülmüş ama bu fakirlikten değil karşıda oturan oyun arkaşına bir mesaj vermek için özel ayarlanmış.

   Caravaggio, kumarbazları yakından tanıdığı için böyle bir ayrıntıyı verebilmiştir. Bir diğer figürse saf gencin karşısında oturan ve elini arkasında sakladığı karta götürmüş ve yavaşça çekmeye çalışan gergin ifadeli figürdür. Dikkatli bakıldığında bu iki figürün aynı kişi olduğu anlaşılır. İşte sanatçı burada günahkarlığın ikilemini anlatmıştır. Bu sahnede anlatılmak istenen saf bir şekilde oturduğunuz kumar masasında bir hilekara dönüşebileceğinizi göstermektir. Bir gerçekliği anlatan eser dikkat çekicidir. [1]

 
                                                            Hilekarlar - 1594

       AZİZ MATTA’YA ÇAĞRI – 1599-1600

    Caravaggio'nun gerçekçi doğalcılığının ilk kez bütünüyle ortaya çıktığı yapıt Roma'daki S. Luigi dei Francesci Kilisesi'nin Contarelli Şapeli'ndeki Aziz Matta'nın yaşamını konu alan bir dizi resimdi. Bu, Aziz Matta ve Melek, Aziz Matta'ya Çağrı ve Aziz Matta'nın Şehit Edilmesi konulu üç resimden oluşan görkemli bir tasarıydı.[1]

   Tablo, tuval üzerine yağlıboya tekniğiyle, 322 x 340 cm boyutlarında yapılmıştır. Resmin konusu olan Aziz Matta, İsa’nın on iki havarisinden biri ve dört İncil yazarından birisidir. Havari olmadan önce vergi tahsildarlığı yapmaktadır. Burada işine devam eden Levi (Matta) masanın ucunda otururken Sağ tarafta İsa ve Aziz Peter ayakta durmaktadır. Caravaggio bu eserde İsa’nın Levi’yi havari olarak seçtiğini canlandırmıştır. [2] Normalde ise İsa figürleri merkezde olurken bu eserde gölgede bırakılmıştır. İsa’nın eli Michelangelo Buonarotti’ye bir saygı duruşudur. Matta ve diğerleri Caravagio dönemindeki gibi giyerken, İsa ve Petrus antik dönem kıyafetleri içerisindedir. Resimde pencere var ancak kağıtlarla kapanmış. İçeriye sızan ışık sağ taraftan İsa’nın geldiği yönden gelmektedir. İsa’nın başındaki hale bile belli belirsizdir. Sanatçı burada da sokaktan modeller seçerek figürlerini oluşturmuştur.[3]

                                    Aziz Matta’ya Çağrı - 1599-1600

       AZİZ MATTA’NIN ŞEHİT EDİLİŞİ- 1599-1600

   Roma’daki Contrelli Şapelindeki üç resimden biridir. Aziz Matta’nın bir ayin sırasında öldürülmesini konu almıştır. Bu paganlar tarafından yapılan bir suikasttır. Vaftiz ayini sırasında arkasını dönen Matta bir darbe alır ve yere düşer. Resim büyük bir gerçekçilik ve ışık-gölgenin yoğun dramatik etkisiyle betimlemiştir. Resmin merkezindeki yarı çıplak figür, azizin katilidir. Sol taraftan gelen güçlü ışığın etkisiyle, yüzündeki acımasız ifade belirginleşmiştir. Etraftaki insanların yüz ifadeleri, korkuları anlaşılmaktadır. Ayrıca sanatçı bu eserde kendisini arkada çaresizce izleyen portresini de resmetmiştir.[1] Matta’nın üzerine doğru uzanan melek onu cennete götürmek için hazırlanmaktadır. Sol tarafta bulunan iyi giyimli kişiler ise katilin suç ortaklarıdır. Aziz Matta’nın öldürülmesinin sebebi de Etiyopya kralı olan Hirticus, Matta’nın yeğenine aşık olur ve onu ister. Ancak Matta buna izin vermeyince ölüm emri verilir. Arkada yanan mum her şeyi gören Tanrı’nın gözünü simgelemektedir.[2]

                                            Aziz Matta’nın Şehit Edilişi

     AZİZ THOMAS’IN ŞÜPHECİLİĞİ /KUŞKUCU THOMAS – 1602

   Eserin bulunduğu yer Sanssouci Kalesi, Potsdam, Almanya’dır. Bu eserde ışık ve gölge kullanılarak bir anın yansıtıldığı görülmektedir. Gerçekleşen olay ise şu şekildedir; İsa, dirildiği günün akşamı havarilere görünür ancak Thomas orada yoktur. Thomas, İsa’nın ellerindeki çivi izlerine dokunmadıkça inanmayacağını söyler. Bir süre sonra toplandıkları zaman, kapıların kapalı olduğu anda İsa odaya girer ve Thomas’a şöyle der; ‘’Koy parmağını şuraya ve bak ellerime! Ver elini, koy böğrüme! Şüpheci değil, inançlı ol!’’. Eserdeki İsa ve Thomas dikkat çekmektedir. İsa’nın yarasına parmağını sokan havari oldukça şaşkındır. İsa’nın yüz ifadesi ise gayet rahat ve izin verir bir haldedir. İsa daha soluk renklerde, havariler ise daha canlı renklerle resmedilmiştir. Eserde ışığın nereden geldiği tam olarak belli değildir.[1] Yine Caravaggio üslubu olarak karanlık bir mekan ve ışığın tek bir yere odaklanmasını görmekteyiz.

                                                 Aziz Thomas'ın Şüpheciliği

    JUDİTH, HOLOFERNES'İN BAŞINI KESERKEN – 1598

     Eser Roma'da bulunan Barberini Sarayı'ndaki Ulusal Antik Sanat Galerisi’nde (Galleria Nazionale d’Arte Antica) sergilenmektedir. Caravaggio bu eserin konusunu Apokrif İncil’den almıştır. Barok dönemin en ilgi çeken eserlerinden biri olan bu tablo; karanlık ile aydınlığın savaştığı, ilk bakışta dehşet ve korku saçan bir eserdir.[1] Resmin konusu ise, Yahudilerin, Asurlular tarafından işgal edildiği bir dönemde dul kalan Judith, Babil kralı Nabukadnassar’ın önemli komutanlarından Holofernes’in topraklarını işgal etmeye gelir. Judith ise kısa bir süre için halkına ihanet ediyormuş gibi görünür ve Holofernes ile yakınlık kurar. Judith ve yaşlı hizmetçisi Abra Asur kampına girmeyi başarır. Holofernes bunun üzerine bir ziyafet verir ve sarhoş olur. Judith ve Abra kralın çadırına girer ve başını keser. Judith’in amacı Asurluları korkutup kaçırmaktır. Caravaggio yine karanlık bir ortam kullanarak eserin en şiddet içeren kısmını resmetmiştir. Holofernes’in vücudu kaslı ve güçlü bir şekilde resmedilirken, Judith kadınsı bir şekilde resmedilmiştir. Buradan anlaşılacağı üzere komutan karşı koyamayacak kadar sarhoştur. Ellerinden ve yüzünden şaşkınlığınla birlikte gelişen bir kasılmanın olduğu aşikar. Gözlerindeki o derin çaresizlik ustaca işlenmiş. Judith ise kararlı ama temkinli. Holofernes’in kendisinden daha güçlü olduğunu bildiği için uzak durmakta. Abra ise kesilen kafayı çuvala koymak için sabırsızlanıyor gibi görünür. Caravaggio, kesik kafadan çıkanı korkusuzca resmetmiştir. Arka plandaki kırmızı perde bir mekan algısı yaratmıştır. Sanatçı gölge ışık oyunlarıyla dikkati istediği yere çekebilmiştir. [2]

                                          Judith, Holofernes'in Başını Keserken 

     GENÇ, HASTA BACCHUS – 1593

   Bu eserin önemi Caravaggio’nunoma’da yaptığı bilinen ilk eseridir. Bacchus, güzelliğin ve şarabın tanrısı, dansın ve müziğin koruyucusudur. Ancak bu resimde güzellik adına pek bir şey görülmez. Yorgun, dudakları morarmış, hasta, bitkin bir figür görmekteyiz. Bu eserdeki yüz ise ressama aittir. Genç, Hasta Bacchus eseri aslında Caravaggio’nun şarap tanrısı rolüne büründüğü ve ayna kullanarak yaptığı bilinen bir otoportredir. [1]

   Bu resim yapılana kadar sanat tarihinde böylesine hasta ve sayıf bir mitolojik figüre rastlanılmaz. Ellerinde üzüm tutan Bacchus’un tırnakları simsiyahtır. Eserin, bakanları ürküten bir havası da vardır. Caravaggio, ışığı yine tek bir alan üzerine koymuş ve diğer taraflar karanlıktır. Gölgeler ve hacim ustaca verilmiştir. Rönesans resimlerindeki ideal figürler yerine daha doğal figürlere şahit olmaktayız. Aslında bu eser tam olarak sanatçının o anki ruhunu yansıtmaktadır. Çektiği acı ve hastalık hissedilir bir biçimde resmedilmiştir. Masanın üzerinde duran meyvelerse Bacchus’un aksine diri bir şekilde çizilmiştir. Sanatçının bu resmi sıralarda bacağından yaralandığı bilinmektedir. Resme dikkatli batkımızda bir bacağını uzatmış olduğunu görürüz. [2]

                                                     Genç, Hasta Baccuhus

    DAVUT VE GOLYAT – 1610

    Eser, Roma’da Borghese Galerisi’nde yer alır. Bu eserde Tevrat’ta geçen Davut ve Golyat’ın hikayesini anlatır. Bu eseri önemli kılan bir şeyse iki Caravaggio portresi barındırıyor olmasıdır. Biri genç yaştaki saf ve masum Caravaggio diğeri ise otuzlu yaşlarında suçlu ve katil Caravaggio’dur. Asıl anlamı ise içindeki saf ve temiz Davut, yine onun içindeki kötü Golyat’ın başını kesmiş. Kendi kopmuş başını kendi ellerinde tutan bir ressam, sanat tarihinde rastlanmamış bir durumdur. Kesik başın yüz ifadesi, yer çekiminin etkisiyle aşağı kayan gözleri, açık ağzı ve yine ışığın tek bir noktayı hedeflemesi ustaca işlenmiştir. [1] Caravaggio kendi üslubunu yaratmış ve kendinden sonra gelen ressamları etkisi altına almıştır.  Caravaggio günahı, onu öldüren Davut ise İsa peygamberi simgelemektedir, İsa’nın yeryüzündeki temsilcisi Papa’dan affını dilemektedir.[2]

                                                              Davut ve Golyat

    AZİZ FRANCİS’İN MUTLULUĞU

   Tuval üzerine yağlı boya tekniği kullanılarak yapılmış olan eser 1595 yılında tamamlanmıştır. Caravaggio’nun bu eseri, Barok resim sanatının başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Resim, bir gece sahnesini anlatır. Aziz Francesco, vücudunda stigmatalarının(bir çeşit yara) ortaya çıkışını, meleğin kollarında mutluluk içinde kendinden geçerek karşılamaktadır. Barok resim sanatının en belirgin özelliği olan gece ışığının kaynağı bu resimde, çobanların yaktığı ateş olarak gösterilmiştir. Resimdeki dramatik ışık-gölge etkisi, ışığın duygunun yoğun olduğu yerlerde, azizin yüzü ve ellerinde, meleğin şefkatli kollarında yoğunlaşması, aziz ve meleğin oluşturduğu çapraz kompozisyon ve resmin bütünündeki teatral atmosfer, Barok resmin ortaya çıkışında öncü olmuştur. Aziz Francesco’nun yüzünün, sanatçının kişisel portrelerini andırması da dikkat çekici bir başka durum.[1]

                                                AZİZ FRANCİS’İN MUTLULUĞU 

BİBLİYOGRAFYA

Kaçmaz Ateş, Ö . (2019). ÖNCÜ BİR SANATÇI CARAVAGGİO VE "AZİZ MATTA'YA ÇAĞRI" . Sanat Dergisi , (34) , S.193

SADIK, Celil, Uygarlığın Ayak İzleri, Epilasyon Yay., İstanbul, 2019

İnternet Kaynakları

https://wannart.com/icerik/8279-caravaggiodan-iki-farkli-bacchus

http://www.leblebitozu.com/caravaggionun-eserleri-ve-hayati/

https://www.sanatabasla.com/2012/05/judith-holofernesin-kafasini-keserken-judith-beheading-holofernes-caravaggio

https://twitter.com/SanatnTarihi/status/777113058338545664

https://artsandculture.google.com/entity/caravaggio/m020bg?hl=tr

[1] http://www.leblebitozu.com/caravaggionun-eserleri-ve-hayati/

[1] SADIK, Celil, Uygarlığın Ayak İzleri, Epilasyon Yay., İstanbul, 2019, S.189-190

[2] http://www.leblebitozu.com/caravaggionun-eserleri-ve-hayati/

[1] https://wannart.com/icerik/8279-caravaggiodan-iki-farkli-bacchus

[2] SADIK, Celil, Uygarlığın Ayak İzleri, Epilasyon Yay., İstanbul, 2019, S.135-136

[1] https://www.sanatabasla.com/2012/05/judith-holofernesin-kafasini-keserken-judith-beheading-holofernes-caravaggio/

[2] SADIK, Celil, Uygarlığın Ayak İzleri, Epilasyon Yay., İstanbul, 2019, S.154

[1] SADIK, Celil, Uygarlığın Ayak İzleri, Epilasyon Yay., İstanbul, 2019, S. 166

[1] http://www.leblebitozu.com/caravaggionun-eserleri-ve-hayati/

[2] SADIK, Celil, Uygarlığın Ayak İzleri, Epilasyon Yay., İstanbul, 2019, S.150

[1] https://artsandculture.google.com/entity/caravaggio/m020bg?hl=tr

[2] Kaçmaz Ateş, Ö . (2019). ÖNCÜ BİR SANATÇI CARAVAGGİO VE "AZİZ MATTA'YA ÇAĞRI" . Sanat Dergisi , (34) , S.193

[3] SADIK, Celil, Uygarlığın Ayak İzleri, Epilasyon Yay., İstanbul, 2019, S.147-148

[1] SADIK, Celil, Uygarlığın Ayak İzleri, Epilasyon Yay., İstanbul, 2019, S.141-142

[1] SADIK, Celil, Uygarlığın Ayak İzleri, Epilasyon Yay., İstanbul, 2019, S. 131-140

[2] Kaçmaz Ateş, Ö . (2019). ÖNCÜ BİR SANATÇI CARAVAGGİO VE "AZİZ MATTA'YA ÇAĞRI" . Sanat Dergisi , (34) , 191-202 .